ADHD
Kod ICD-11: 6A05
Nazwa zwyczajowa: ADHD
Nazwa jednostki chorobowej ICD-11 PL: zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
Nazwa jednostki chorobowej ICD-11 EN: attention deficit hyperactivity disorder
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) charakteryzuje się trwałym (co najmniej 6 miesięcy) wzorcem nieuwagi i/lub nadruchliwości, który ma bezpośredni negatywny wpływ na funkcjonowanie w szkole, w pracy lub w społeczeństwie. Istnieją dowody na występowanie znaczących objawów nieuwagi i/lub nadruchliwości przed ukończeniem 12 roku życia, zazwyczaj we wczesnym lub średnim dzieciństwie, choć niektóre osoby mogą po raz pierwszy zwrócić na siebie uwagę kliniczną później. Stopień nieuwagi i nadaktywności-impulsywności wykracza poza granice normalnej zmienności oczekiwanej dla wieku i poziomu funkcjonowania intelektualnego. Nieuwaga odnosi się do znacznych trudności w utrzymaniu uwagi na zadaniach, które nie zapewniają wysokiego poziomu stymulacji lub częstych nagród, rozproszenia uwagi i problemów z organizacją. Nadaktywność odnosi się do nadmiernej aktywności ruchowej i trudności z pozostaniem w bezruchu, najbardziej widoczna w zorganizowanych sytuacjach wymagających samokontroli zachowania. Impulsywność to tendencja do działania w odpowiedzi na natychmiastowe bodźce, bez zastanowienia się lub rozważenia ryzyka i konsekwencji. Względna równowaga i specyficzne przejawy cech nieuważnych i nadpobudliwych różnią się u poszczególnych osób i mogą się zmieniać w trakcie rozwoju. Aby można było postawić diagnozę, przejawy nieuwagi i/lub nadpobudliwości psychoruchowej muszą być widoczne w wielu sytuacjach lub środowiskach (np. w domu, szkole, pracy, wśród przyjaciół lub krewnych), ale prawdopodobnie będą się różnić w zależności od struktury i wymagań danego środowiska. Objawy nie mogą być lepiej wyjaśnione przez inne zaburzenie psychiczne, behawioralne lub neurorozwojowe i nie są spowodowane działaniem substancji lub leków. Osoby z nieleczonym ADHD są bardziej narażone na uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
GŁÓWNE OBJAWY
-
Utrzsymujący się wzorzec zachowań
Utrzymujący się wzorzec (np. co najmniej 6 miesięcy) objawów nieuwagi i/lub kombinacji objawów nadpobudliwości i impulsywności, który wykracza poza granice normalnej zmienności oczekiwanej dla wieku i poziomu rozwoju intelektualnego. Objawy różnią się w zależności od wieku chronologicznego i nasilenia zaburzeń. -
Problem z utrymaniem uwagi
Trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach, które nie zapewniają wysokiego poziomu stymulacji lub nagrody ani nie wymagają stałego wysiłku umysłowego; brak dbałości o szczegóły; popełnianie niestarannych błędów w zadaniach szkolnych lub zawodowych; nieukończenie zadań.
-
Łatwość rozproszenia
Osobę łatwo rozpraszają obce bodźce lub myśli niezwiązane z wykonywanym zadaniem; często wydaje się nie słuchać, gdy mówi się do niej bezpośrednio; często sprawia wrażenie, jakby śniła lub myślami była gdzie indziej. -
Problemy z planowaniem
Osoba gubi rzeczy; jest zapominalska w codziennych czynnościach; ma trudności z przypomnieniem sobie o wykonaniu codziennych zadań lub czynności; ma trudności z planowaniem, zarządzaniem i organizacją pracy, szkole, obowiązków i innych czynności. Nieuwaga może nie być widoczna, gdy osoba jest zaangażowana w działania, które zapewniają intensywną stymulację i częste nagrody.
-
Niecierpliwość w zachowaniu i niepokój
Wygłaszanie niewyraźnych odpowiedzi w szkole, komentarzy w pracy; trudności z czekaniem na swoją kolej w rozmowie, grach lub zajęciach; przerywanie lub wtrącanie się do rozmów lub gier innych osób. Tendencja do działania w odpowiedzi na natychmiastowe bodźce, bez zastanowienia się lub rozważenia ryzyka i konsekwencji (np. angażowanie się w zachowania mogące spowodować obrażenia fizyczne; impulsywne decyzje; lekkomyślna jazda samochodem). Uczucie niepokoju fizycznego, poczucie dyskomfortu z powodu ciszy lub siedzenia w miejscu. -
Problemy w szkole, pracy i relacjach
ADHD często znacznie ograniczaja osiągnięcia w nauce. Dorośli z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi często mają trudności z utrzymaniem wymagającej pracy i mogą być nieproporcjonalnie słabo zatrudnieni lub bezrobotni w stosunku do ich zdolności i inteligencji. ADHD może również wpływać na relacje interpersonalne w ciągu całego życia, w tym z członkami rodziny, rówieśnikami i romantycznymi partnerami. Osoby z ADHD często mają większe trudności z regulowaniem swojego zachowania w kontekście grup niż w sytuacjach indywidualnych.